Aναδρομική
έκθεση του Βασίλη Σταύρου στα Γιάννενα
Από τα εγκαίνια της έκθεσης στις 12 οκτ
2009
Η ομιλία –παρουσίαση της έκθεσης
από τον Παναγιώτη Νούτσο*
Κυρίες και κύριοι ,αγαπητοί φίλοι. Θα
αρχίσω από τον τίτλo.”αναδρομή”. Συνήθως σημαίνει ότι θα
μπορούσα να πάρω το δρόμο προς τα πίσω και επομένως να επανέρχομαι
στην αφετηρία μου ,αλλά
βέβαια βλέποντας ποιά είναι τα διαδοχικά στάδια τα οποία ήδη έχω
διανύσει. Αυτή λοιπόν θα ήταν μια μορφή διαδρομής. Στην περίπτωσή
μας όμως είναι μια σύνθετη διεργασία αναστοχασμού. Και επομένως τι
μπορεί να σημαίνει, (όπως ακριβώς είναι η έκθεση που είναι μπροστά
μας), μια αναδρομική έκθεση ζωγραφικής, ακριβέστερα 40 και πλέον
ετων?
1ον. Ο ίδιος ο καλλιτέχνης
έχει τη δυνατότητα μιας
επωφελούς επιστροφής στα προηγούμενα στάδια της τέχνης του. Βέβαια
και στην περίπτωσή μας είναι ο πρώτος ο απαιτητικός επισκέπτης της.
2ον
Το κοινό, που θα
επισκεφτεί ,όχι μόνο σήμερα αλλά και τις υπόλοιπες ημέρες την
έκθεση, μπορεί να κάνει και την αντίστροφη ακριβώς κίνηση. Δηλαδή να
ξεκινήσει από τα παλαιότερα βήματα και επομένως να προσέλθει στην
πρόσφατη δημιουργία του καλλιτέχνη. Ας μου επιτραπεί μια χωροταξική
ανάπαυλα. Εάν ξεκινήσετε όπως βλέπουμε τον πάνω όροφο εξ αριστερών,
θα δείτε το πρώτο μέρος, όπως στη συνέχεια θα το παρουσιάσω και όσο
πάμε προς το κέντρον της απέναντι όψεως τελειώνει αυτή η πρώτη
περίοδος. Συνεχίζει η δεύτερη και στη συνέχεια
προς το τέλος δεξιά ,όπως είναι τα εδέσματα και προφανώς στο
ισόγειο είναι το τρίτο μέρος.
Πάντως
«το πρώτον
κινούν ακίνητον», δηλαδή ο ίδιος ο αναστοχαζόμενος
καλλιτέχνης θα μπορούσε να διαβεβαιώνει (είναι ένας στίχος από
ποιητή που ακριβώς αυτή τη στιγμή τιμάται στην Αθήνα ,δηλ. ο Τίτος ο
Πατρίκιος είναι που το έγραψε), θα μπορούσε λοιπόν και στον
εαυτό του να τα λέει
αλλά και σε εμάς να μας διαβεβαιώνει ότι κάθε απολογισμό που τον
θεωρούσα τελεσίδικο τον αναιρούσε πάντα ο επόμενος. Και πράγματι
είναι ένας δημιουργικός καλλιτέχνης ο Βασίλης ο Σταύρου και προφανώς
ισχύει και γι αυτόν ό,τι πριν από λίγο ποιητικά μνημόνευσα.
Με αυτές λοιπόν τις εισαγωγικές σκέψεις
θα μου επιτρέψετε να σταθώ μπροστά από αυτό το έργο και για να μην
ξεχνάμε και την επαγγελματική μας γλώσσα και ως τρίτος από της
αληθείας να καταθέσω ενώπιόν σας ορισμένες σκέψεις για την
υπέρ-σαραντάχρονη αυτή δημιουργία. Συνδυάζοντας μάλιστα τη διάσταση
του χρόνου με τις
επιμέρους ειδολογικές ενότητες θα μπορούσα ,θα έλεγα μέσα από αυτήν
τη μακροσκοπική θεώρηση σε γενικές γραμμές, να υπογραμμίσω τις εξείς
όπως ήδη σας προϊδέασα τρείς διακριτές περιόδους της τέχνης του.
1ον .(¨Ετσι αρχίζει
άλλωστε και η έκθεση, μολονότι υπάρχουν και προγενέστερα έργα).
1968 κυρίως εως το1974 .Δηλαδή είνει οι ανησυχίες και οι
προβληματισμοί μιας περιόδου μαθητείας ,αν θέλετε κοντά στους
δασκάλους.
2ον
Απο την πρώτη μεταπολίτευση (καλό θα είναι να λέμε ότι είναι η
πρώτη γιατι
καμια φορά συνεχίζεται
), έως το 1990. Είναι όπως σας είπα από το κέντρον απέναντί μας έως
το κέντρον της δεξιάς όψεως όπως βλέπουμε Είναι θα έλεγα μια σθεναρή
(ως προς τις χρωματικές της επιδόσεις το παρουσίασε πολύ καλά
πριν από λίγο ο Κος Χρήστου) ,είναι μια σθεναρή απόπειρα
χειραφέτησης και απόκτησης των όρων αυτοδυναμίας του καλλιτέχνη.
3ον
Από το 1990 έως σήμερα . Είναι θα έλεγα η οδός της έμπρακτης
αυτονομίας, της έμπρακτης αυτοδυναμίας. Είναι δηλαδή η διαμόρφωση
του «χαρακτήρα» (με ό,τι σημαίνει απ` το χαράσσω, χαρακτική,
χαρακτήρας και απ`την αρχαία μας γλώσσα), είναι λοιπόν ο
χαρακτήρας της τέχνης του Βασίλη Σταύρου. Που αποτελεί αν θέλετε
πλέον μια αναγνωρίσιμη εικαστική πρόταση. Σπεύδω να υπογραμμίσω
ότι μια τέτοια διαίρεση και συμφωνώ απολύτως ,επιβάλλεται να
νοηθεί όχι με στεγανοποιημένες χρονικές περιόδους ,αλλά ως
μια διαρκής τριβή συνέχειας και ασυνέχειας
με καταβολές αλλά και με υπερβάσεις , μιας ενιαίας αν θέλετε
τριφασικής ώθησης. ¨Ετσι που να μας θυμίζει τον Χεγκελ. Δηλαδή ότι η
τελευταία φάση δεν είναι τίποτε άλλο παρά η διαλεκτική σύνοψη ,η
διαλεκτική συνόψιση όλων των προηγούμενων ,όλων των προγενέστερων
τάσεων. Αυτή ακριβώς η καίρια σχέση του Σταύρου με τον χρόνο , μας
ωθεί και στο εσωτερικό των θεματολογικών ενοτήτων. Και εδώ θα μου
επιτρέψετε να κάνω μια επιλογη ,για να αναδείξω τις κυριότερες
πτυχές αυτής της αναγνωρίσιμης όπως είπα δημιουργίας
1ον . Υπάρχει αυτή η συνεχής
αξιοποίηση της μνήμης ως απόπειρας να μη χαθεί τίποτε ,κυρίως, από
τον γενέθλιο τόπο ή κι από τους τόπους που άλλοτε πολύ κι άλλοτε
λίγο τους επισκέπτεται.
2ον. Υπάρχει μια
επικαιροποίηση όσων διαδραματίζονται σ`αυτήν τη μακρά
διάρκεια μέσα από μια αποτύπωση. Και αυτό ακριβώς είναι το κρυφτούλι
με το χρόνο που κάνει ο κάθε καλλιτέχνης ,μια αποτύπωση ενός
αυτοστιγμεί. Σαν να γίνεται μια συγκεκριμένη ,αλλά είναι η αποτύπωση
μιας ολόκληρης διάρκειας
,σαν να γίνεται μια και μοναδική στιγμή.
3ον . Υπάρχει μια παιγνιώδης σχέση
ανάμεσα στο μικρό και στο μεγάλο. Τόσο που να συνεπάγεται κατά την
δική του τιτλοφόρηση μιας παλαιότερης έκθεσης «Το μεγαλείο του
ασήμαντου».
4ον .Υπάρχει μια
διελκυστίνδα ανάμεσα στην ταυτότητα και στην ετερότητα, αυτό που
θέλει να μείνει το ίδιο κι αυτό που στρέφεται σε κάτι διαφορετικό.
Και κυρίως υπάρχει μια διαρκής γοητεία,
μια συνομιλία με
τους πολλαπλούς κόσμους μας Ο καθένας είναι το σύνολο των ταυτοτήτων
του και προφανώς ο καλλιτέχνης ,οι πηγές της δημιουργίας του
,κ.ο.κ.
5ον .Υπάρχει μια (και
χρησιμοποιώ τον όρο θεωρητικά και προφανώς αισθητικά) ,η
παιγνιώδης λοιπόν σχέση με τον καθρέφτη μας .Μόνο που ο
καθρέφτης δεν είναι ο απλός καθρέφτης όπως τον ξέρουμε ,θα
μπορούσε να πάρει και το σχήμα ενός βλέμματος ενός ζώου.
Καθρέφτης λοιπόν είναι όταν μας κοιτάει απέναντί μας και αυτό το
διαπεραστικό βλέμμα
ενός ζώου.
6ο.
Είναι προφανής ,θα το δείτε
και στα προηγούμενα και
στα μεσαία αλλά και στα κατοπινά, αυτή η αγάπη της λεπτομέρειας
,.έτσι που να ωθεί αβίαστα στην προτεραιότητα του όλου. Δηλαδή
καθαγιάζεται και το μικρό αλλά προφανώς η συνολική εικόνα είναι αυτή
που μας σαγηνεύει.
7ον. Υπάρχει και
σχηματίζεται κάθε φορά
μια κοινότητα
ποικιλότητας. Δηλαδή οτι μέσα από την τέχνη
θα μπορούσε να μας προσφέρει μια παρήγορη
εγγύτητα με έναν κόσμο διαφορετικό απ`αυτόν που βιώνουμε
όλοι μας καθημερινά.
8ον .Ο χώρος αυτός που
συνήθως περιβάλλει την
κεντρική και κάποτε (πληθυντικός) και τις κεντρικότερες
μορφές μιας τέτοιας παράστασης, δεν εμφανίζεται ποτέ
αποπνικτικός.Αντίθετα είναι ο αγέρωχος ορεινός όγκος της γενέτειρας
του καλλιτέχνη από τις παρυφές του έως τις κορυφογραμμές των
Τζουμέρκων Κάποτε
μάλιστα παρεισφρέει έστω και στο πίσω φόντο και ολίγη θάλασσα από
την Κώ.
9ον Διαγράφεται μια
ενθουσιώδης και συνάμα μια σχέση με την μητρική φύση. Είτε είναι το
φθινόπωρο είτε είναι η άνοιξη.. ¨Ετσι που να σηματοδοτείται μέσα
ακριβώς από αυτή τη διεργασία
και αυτό που φεύγει αλλά κυρίως αυτό που θα θέλαμε να ξανά
`ρθει. (Και πράγματι μπορεί να μας ήρθε σήμερα πρώϊμος ο χειμώνας
αλλά μην ανησυχείτε θα
`χουμε και καλύτερες μέρες).
10ον.¨Ετσι λοιπόν
υπογραμμίζεται ένα άλλο είδος «κατοικείν» Μια μορφή δηλαδή
άνετης διαμονής που μας εγκαλεί όμως για τον εγκλεισμό μας
σε άξενα δομημένους χώρους ακόμα και στην δική μας την πόλη.
11ον.¨Ολες αυτές οι
παράμετροι ,αθροιστικά αν θέλετε συγκλίνουν
σε ένα αδιάπτωτο πήγαινε-έλα ανάμεσα στο χτές και στο σήμερα
, ανάμεσα στον γενέθλιο
τόπο και στον μεγάλο κόσμο μέσα στον οποίο όλοι χανόμαστε. Είναι αν
θέλετε ένας ασίγαστος νόστος
γείωσης και απογείωσης. Η αναδρομική λοιπόν έκθεση του
καλλιτέχνη είναι προφανώς μπροστά μας καθώς επίσης και ο προσεγμένος
κατάλογος ,αρκετά πλούσιος ή πλουσιότερος αν θέλετε ως προς
την έκθεση , στον οποίο θα μου επιτρέψετε να πω ότι
καταχωρίζεται και ένα εξαιρετικό κείμενο της Κας Ελένης Μάργαρη.
Μ`αυτές τις σκέψεις σας ευχαριστώ πολύ για την προσοχή σας
* Ο Παναγιώτης Νούτσος είναι καθηγητής της φιλοσοφίας
στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων