Σύγχρονα θέματα
"περιβάλλον"


GREENPEACE

Οι Έλληνες λένε όχι στα μεταλλαγμένα.

Η ΦΥΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ

Από το 1996 που ξεκίνησαν οι πρώτες μαζικές καλλιέργειες μεταλλαγμένων οργανισμών στις ΗΠΑ, το θέμα των μεταλλαγμένων, και ειδικότερα οι κίνδυνοι που ενέχουν για τη δημόσια υγεία, τη γεωργία, και το περιβάλλον, βρίσκεται συνεχώς στο επίκεντρο μιας παγκόσμιας δημόσιας συζήτησης. Στη συζήτηση αυτή συμμετέχουν κυβερνήσεις, πολιτικοί, επιστήμονες, κοινωνικοί φορείς, βιομηχανίες τροφίμων, αγροτικοί φορείς, περιβαλλοντικές και καταναλωτικές οργανώσεις, καταναλωτές, αγρότες, πολίτες.
Το Πρωτόκολλο για τη Βιοασφάλεια, το οποίο επικυρώθηκε και από τη χώρα μας πρόσφατα (29.1.2004), επισφραγίζει την ανησυχία της διεθνούς κοινότητας ότι οι μεταλλαγμένοι οργανισμοί αποτελούν μια εν δυνάμει απειλή για τη βιοποικιλότητα, το περιβάλλον και τη δημόσια υγεία. Ως διεθνής νόμος, αναγνωρίζει το δικαίωμα των κρατών να αρνούνται την εισαγωγή μεταλλαγμένων οργανισμών βάσει της Αρχής της Προφύλαξης, καθώς ολοένα και περισσότερα στοιχεία καταδεικνύουν ότι η απελευθέρωση των μεταλλαγμένων οργανισμών στο περιβάλλον ενέχει ανυπολόγιστους κινδύνους για το μέλλον της ανθρωπότητας και του πλανήτη. Οι συνέπειες από μια τέτοια ενέργεια θα είναι αμετάκλητες.
Οι μεταλλαγμένοι οργανισμοί, είναι ζωντανοί οργανισμοί, μπορούν να αναπαραχθούν, να μεταφερθούν (π.χ με τη γύρη, με τα έντομα) με αποτέλεσμα να εξαπλωθούν χωρίς να υπάρχει τρόπος να τους αποσύρουμε όταν διαπιστώσουμε τις όποιες αρνητικές επιπτώσεις τους.
Αξίζει να τονίσουμε ότι, όπως αποδεικνύει η εμπειρία των χωρών που καλλιεργούν μαζικά μεταλλαγμένα εδώ και οκτώ (8) χρόνια, αυτά δεν έφεραν ούτε καλύτερες αποδόσεις, ούτε μείωση των φυτοφαρμάκων, ούτε μείωση του κόστους, ούτε αύξηση στο εισόδημα των αγροτών. Αντιθέτως, η διεθνής βιβλιογραφία βρίθει πλέον δημοσιεύσεων σχετικά με τις αναμενόμενες αρνητικές επιπτώσεις των μεταλλαγμένων στο περιβάλλον, τη γεωργία και τη δημόσια υγεία.
Σύμφωνα με την έκθεση της Soil Association (Seeds of Doubt, 2002), η οποία στηρίζεται σε δεδομένα από τις ΗΠΑ και τον Καναδά, η μεταλλαγμένη σόγια έχει 6% μικρότερες αποδόσεις από τη συμβατική (11% μικρότερες αποδόσεις από τη συμβατική σόγια ψηλής απόδοσης), η μεταλλαγμένη ελαιοκράμβη (Round Ready Rape) έχει 7,5% μικρότερη απόδοση από τη συμβατική, ενώ ούτε το ανθεκτικό σε ζιζανιοκτόνο μεταλλαγμένο καλαμπόκι (HT- Herbicide Resistant) έδωσε μεγαλύτερες αποδόσεις. Το μεταλλαγμένο καλαμπόκι Βt (έχει μεταλλαχθεί για να παράγει μια τοξίνη που το καθιστά εντομοκτόνο) παρουσίασε μια μικρή αύξηση 2,6% της απόδοσης, η οποία όμως δεν ήταν ικανή να ξεπεράσει το υψηλό κόστος των μεταλλαγμένων σπόρων. Στην Ισπανία, σύμφωνα με το Ινστιτούτο Αγροτικών Ερευνών το μεταλλαγμένο καλαμπόκι Βt176 παρουσίασε πολύ μικρότερες αποδόσεις από αντίστοιχες συμβατικές ποικιλίες (The Impact of GM corn in Spain, Greenpeace and Friends of the Earth, August 2003).
Οι μεταλλαγμένοι σπόροι, είναι πιο ακριβοί: κοστίζουν 25-40% ακριβότερα από τους συμβατικούς. Για το μεταλλαγμένο καλαμπόκι Bt, η τιμή του μπορεί να είναι 30-35% υψηλότερη από αυτή του συμβατικού (Soil Association Seeds of Doubt, 2002). Αντίστοιχη αύξηση καταγράφεται και για τη μεταλλαγμένη ελαιοκράμβη. Μελέτη που πραγματοποιήθηκε στις ΗΠΑ (Benbrook, “When does it pay to plant Bt corn”, Δεκέμβριος 2001) κατέδειξε ότι, για την περίοδο 1996-2001, οι αγρότες ξόδεψαν 659 εκατομμύρια δολάρια για να καλλιεργήσουν το μεταλλαγμένο καλαμπόκι Bt, ενώ η σοδειά τους απέφερε 567 εκατ. δολάρια. Άρα, οι αγρότες υπέστησαν ζημιά ύψους 92 εκατ. δολαρίων (περίπου 3.3 δολάρια ανά εκτάριο).
Ταυτόχρονα, καθώς η ζήτηση για μη μεταλλαγμένα προϊόντα αυξάνεται σε όλο τον κόσμο, οι παραγωγοί που τα καλλιεργούν πετυχαίνουν καλύτερες τιμές στη διεθνή αγορά.
Τα μεταλλαγμένα δε μειώνουν τη χρήση φυτοφαρμάκων. Πρόσφατη ανεξάρτητη μελέτη, που βασίζεται σε στοιχεία του Υπουργείου Γεωργίας των ΗΠΑ, καταδεικνύει ότι τα μεταλλαγμένα φυτά αύξησαν τη χρήση φυτοφαρμάκων (Βenbrook, Impacts of Genetically Modified Engineered Crops on Pesticide Use in the United States: the first eight years, November 2003). Τα τελευταία τρία χρόνια (2001-2003), στις μεταλλαγμένες καλλιέργειες (ανθεκτικές σε φυτοφάρμακα) χρησιμοποιήθηκαν περισσότερα από 33 εκατομμύρια κιλά φυτοφαρμάκων. Πολλοί αγρότες αναγκάστηκαν να ψεκάσουν πολλές φορές για να αντιμετωπίσουν τα ζιζάνια παρά τις υποσχέσεις για το αντίθετο.
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα των πειραματικών καλλιεργειών που πραγματοποιήθηκαν στη Μεγάλη Βρετανία (Farm Scale Evaluations, Philosophical Transactions: Biological Sciences Journal, Royal Society, October 2003), οι μεταλλαγμένες καλλιέργειες των ζαχαρότευτλων και της ελαιοκράμβης ενέχουν σημαντικές δυσμενείς επιπτώσεις στη βιοποικιλότητα των αγρών, μειώνοντας σημαντικά την ποσότητα των αγριόχορτων και των εντόμων.
Ολοένα και περισσότερες μελέτες καταδεικνύουν ότι η επιμόλυνση των συμβατικών και των βιολογικών καλλιεργειών από μεταλλαγμένους οργανισμούς είναι αναπόφευκτη (Scenarios for co-existence of genetically modified, conventional and organic crops in European agriculture, Joint Research Centre, May 2002, Genetically modified organisms: The significance of gene flow through pollen transfer, Environmental issue report No 28. EEA, 2002, κα).
Σύμφωνα με τη νέα ευρωπαϊκή νομοθεσία (2001/18 Οδηγία) (σημείωση 4) “Οι ζώντες οργανισμοί που ελευθερώνονται στο περιβάλλον σε μεγάλες ή μικρές ποσότητες, είτε για πειραματικούς σκοπούς είτε ως εμπορικά προϊόντα, είναι δυνατό να αναπαραχθούν στο περιβάλλον και να διασχίσουν εθνικά σύνορα, θίγοντας με τον τρόπο αυτό τα άλλα κράτη- μέλη. Οι συνέπειες μιας τέτοιας ελευθέρωσης μπορεί να είναι αμετάκλητες.”
Όσον αφορά στις επιπτώσεις των μεταλλαγμένων στην υγεία, οι ανησυχίες των επιστημόνων αφορούν στην εμφάνιση νέων αλλεργιών, τοξικής δράσης των μεταλλαγμένων στους ανθρώπους και στα ζώα, καθώς και αύξηση της ανθεκτικότητας σε αντιβιοτικά.
Σημαντικό μέρος της επιστημονικής κοινότητας επισημαίνει ότι χρειάζονται πολυετείς και συστηματικές έρευνες πριν την απελευθέρωση των μεταλλαγμένων οργανισμών στο περιβάλλον, αφού είναι αναγκαίο πρώτα να απαντηθούν τα κρίσιμα ερωτήματα που σχετίζονται με τη σταθερότητα των εισαγόμενων γονιδίων, την πιθανότητα μεταφοράς τους σε άλλους οργανισμούς (οριζόντια μεταφορά γονιδίων), τις μεσοπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες επιπτώσεις τους στη χλωρίδα και την πανίδα των αγρών κ.α. Μέχρι να απαντηθούν τα παραπάνω ερωτήματα, όπως επισημαίνει και ο Βρετανικός Ιατρικός Σύλλογος, είναι απαραίτητο να εφαρμοστεί η Αρχή της Προφύλαξης και να ανασταλεί η απελευθέρωση μεταλλαγμένων οργανισμών στο περιβάλλον.


ΙΣΧΥΟΥΣΑ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ

Οι πρώτες μαζικές εξαγωγές μεταλλαγμένης σόγιας από τις ΗΠΑ προκάλεσαν και τις έντονες αντιδράσεις κυβερνήσεων, επιστημονικών φορέων, περιβαλλοντικών και καταναλωτικών οργανώσεων, πολιτών κλπ. Το 1999, ύστερα από πρωτοβουλία της Ελλάδας, στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) επιβάλλεται το μορατόριουμ, δηλαδή το πάγωμα όλων των εγκρίσεων νέων μεταλλαγμένων προϊόντων είτε για καλλιέργεια είτε για εμπορία μέχρις ότου εξασφαλισθεί ότι θα εφαρμοσθεί αυστηρή και συνεκτική νομοθεσία σχετικά με τη σήμανση και την ιχνηλασιμότητα στα τρόφιμα, την αξιολόγηση του κινδύνου και την αντικειμενική ευθύνη.
Η νέα ευρωπαϊκή νομοθεσία, η οποία θα τεθεί σε εφαρμογή τον Απρίλιο του 2004, καθιστά υποχρεωτική τη σαφή σήμανση για όλα τα τρόφιμα και τις ζωοτροφές που περιέχουν ή προέρχονται από μεταλλαγμένους οργανισμούς. Ταυτόχρονα όμως, η ευρωπαϊκή νομοθεσία αφήνει αδιευκρίνιστα πολλά σημαντικά θέματα που αφορούν: στην προστασία της συμβατικής και της βιολογικής γεωργίας από τα μεταλλαγμένα, καθώς και στην απουσία ενός συστήματος κυρώσεων που θα καθιστά υποχρεωτική την ανάληψη της οικονομικής ευθύνης από τους παραγωγούς μεταλλαγμένων για οποιαδήποτε βλάβη προκαλέσουν, περιβαλλοντική ή οικονομική.
Σε πρόσφατη έκθεσή του, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αναγνωρίζει τις ελλείψεις της Ευρωπαϊκής νομοθεσίας και υποστηρίζει την απαγόρευση της καλλιέργειας μεταλλαγμένων οργανισμών στην ΕΕ. Επιπλέον αναγνωρίζει, το δικαίωμα των κρατών-μελών να απαγορεύουν ολοσχερώς την καλλιέργεια μεταλλαγμένων οργανισμών σε γεωγραφικά περιορισμένες περιοχές.
Αν οι ελλείψεις της ευρωπαϊκής νομοθεσίας δεν καλυφθούν άμεσα θα οδηγήσουν με μαθηματική ακρίβεια στην υπονόμευση του όλου νομοθετικού συστήματος αλλά και της προστασίας των καταναλωτών, των αγροτών και του περιβάλλοντος.
Οι πιέσεις των πολυεθνικών των μεταλλαγμένων μέσω της κυβέρνησης των ΠΑ και του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ) προς την ΕΕ για την αποδοχή των προϊόντών τους εντείνονται. Η υποχώρηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η οποία δηλώνει πλέον έτοιμη να ανοίξει τις ευρωπαϊκές αγορές στα μεταλλαγμένα, επιφορτίζει τα κράτη-μέλη της ΕΕ με την ευθύνη να προασπίσουν τις τοπικές κοινωνίες από τους κινδύνους που ενέχουν τα μεταλλαγμένα για την υγεία, την οικονομία, τη γεωργία και το περιβάλλον.

ΕΛΛΑΔΑ ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΑΠΟ ΜΕΤΑΛΛΑΓΜΕΝΑ

Η καλλιέργεια των μεταλλαγμένων αποτελεί τροχοπέδη στην πορεία της ποιοτικής γεωργικής ανάπτυξης και ακυρώνει κάθε σοβαρή προσπάθεια προς την κατεύθυνση ενός περιβαλλοντικά βιώσιμου αγροτικού μοντέλου, αυτού της ποιοτικής γεωργίας, μέσα από σταθερά βήματα που θα εξασφαλίσουν την απεξάρτηση από τα φυτοφάρμακα, την παραγωγή προϊόντων υψηλής ποιότητας, ονομασίας προέλευσης και βιολογικής καλλιέργειας. Όπως έδειξε πρόσφατη έρευνα που πραγματοποιήθηκε για λογαριασμό της Ευρωπαϊκής Επιτροπής η τυχόν καλλιέργεια μεταλλαγμένων στην ΕΕ ουσιαστικά θα καταστήσει αδύνατη τη βιολογική γεωργία λόγω των αναμενόμενων επιμολύνσεων (Joint Research Centre, Μάιος 2002).
Ειδικά για τη χώρα μας, όλοι οι αρμόδιοι και όλοι οι ενδιαφερόμενοι συμφωνούν ότι λόγω του μικρού γεωργικού κλήρου, του κλίματος, της γεωμορφολογίας, της πολιτιστικής κληρονομιάς, του τουρισμού αλλά και του οικονομικού ανταγωνισμού, η Ελλάδα δεν πρέπει να προχωρήσει στην καλλιέργεια μεταλλαγμένων αλλά να στραφεί προς τη βιώσιμη ποιοτική γεωργία. Ταυτόχρονα, και παρά το γεγονός ότι όλοι συμφωνούν πως η χώρα μας αποτελεί ιδανικό χώρο για την προώθηση της βιολογικής γεωργίας, οι βιοκαλλιεργούμενες εκτάσεις στην Ελλάδα δεν ξεπερνούν το 1% της καλλιεργούμενης γης ενώ στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες το αντίστοιχο ποσοστό είναι περίπου 10%. Είναι λοιπόν σαφές ότι, πέρα από την αντίδραση στα μεταλλαγμένα, η χώρα μας πρέπει να δρομολογήσει άμεσα τα απαραίτητα βήματα που θα εξασφαλίσουν τη στροφή προς τη βιολογική γεωργία και την παραγωγή προϊόντων ποιότητας.
Εν όψει της απειλής των μεταλλαγμένων η κοινωνία των πολιτών, για άλλη μια φορά, συσπειρώνεται και αναλαμβάνει πρωτοβουλίες. Στην Ελλάδα το 93,3% των καταναλωτών είναι αντίθετοι στα μεταλλαγμένα (Ευρωβαρόμετρο, Δεκέμβριος 2001). Αγρότες, καταναλωτές, κοινότητες, περιφέρειες σε όλη την Ευρώπη αλλά και στην Ελλάδα αναλαμβάνουν την ευθύνη να προασπίσουν τις τοπικές κοινωνίες από τους κινδύνους που ενέχουν τα μεταλλαγμένα για την υγεία, την οικονομία και το περιβάλλον και ανακηρύσσουν τις περιοχές τους σε Ζώνες Ελεύθερες από Μεταλλαγμένα. Σε διακήρυξή τους, εννέα (9) περιφέρειες της Ευρώπης (μεταξύ αυτών και η Ροδόπη) ζητούν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αναγνωρίσει το δικαίωμά τους να ορίζουν την επικράτειά τους ως Ζώνη Ελεύθερη από Μεταλλαγμένα. Στη χώρα μας, ήδη, η Ένωση Νομαρχιακών Αυτοδιοικήσεων Ελλάδος (ΕΝΑΕ) ψήφισε ομόφωνα ενάντια στα μεταλλαγμένα και μέχρι στιγμής 13 νομαρχίες ανακήρυξαν τους νομούς τους σε Ζώνες Ελεύθερες από Μεταλλαγμένα.
Η χώρα μας μπορεί να αναλάβει πρωτοβουλίες, όπως το 1999 με την επιβολή του μορατόριουμ, και να προτείνει την απαγόρευση της καλλιέργειας των μεταλλαγμένων οργανισμών στην Ευρώπη και την Ελλάδα. Μέχρι στιγμής σοφά η χώρα μας δεν προχώρησε στην καλλιέργεια μεταλλαγμένων φυτών για εμπορικούς ή για πειραματικούς σκοπούς. Η μόνη εξαίρεση, η καλλιέργεια παράνομου μεταλλαγμένου βαμβακιού, επιβάλει αυστηρούς, εντατικούς, διαφανείς ελέγχους για να αποφευχθούν παρόμοια περιστατικά επιμόλυνσης στο μέλλον.

ΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΗΣ GREENPEACE:
  • Η Ελλάδα θα πρέπει να ανακηρυχθεί σε Ζώνη Ελεύθερη από Μεταλλαγμένους Οργανισμούς και συνεπώς να απαγορεύσει την καλλιέργειά τους.
  • Η Ελλάδα δεν πρέπει να επιτρέψει τη χρήση των μεταλλαγμένων οργανισμών στα τρόφιμα και τις ζωοτροφές.
  • Η Ελλάδα θα πρέπει να υιοθετήσει σαφές χρονοδιάγραμμα για τη στροφή προς τη βιολογική γεωργία και την παραγωγή προϊόντων ποιότητας, ονομασίας προέλευσης και Μεσογειακής διατροφής.
Για να επιτευχθούν οι παραπάνω στόχοι προτείνονται, κατ’ ελάχιστον, τα εξής μέτρα:

1. Στον τομέα του γενετικού υλικού και της γεωργικής παραγωγής
  • Αναπαραγωγή και καλλιέργεια των ντόπιων γνωστών ποικιλιών πρωτεϊνούχων φυτών (όπως λούπινα, ρεβίθια) για τη σταδιακή αντικατάσταση της εισαγόμενης μεταλλαγμένης σόγιας ή καλαμποκιού.
  • Καταγραφή και αναπαραγωγή του ντόπιου γενετικού υλικού.
  • Προώθηση της βιολογικής γεωργίας με τη θέσπιση ενός σαφούς χρονοδιαγράμματος και ποσοτικών στόχων που θα συνοδεύονται από τα απαραίτητα οικονομικά εργαλεία. Ο στόχος του 5% μέχρι το έτος 2010 είναι απολύτως ρεαλιστικός.
  • Προώθηση της καλλιέργειας φυτών και παραγωγής Προϊόντων Ονομασίας Προέλευσης (ΠΟΠ).
  • Προώθηση της καλλιέργειας φυτών και παραγωγής προϊόντων που αποτελούν μέρος της παραδοσιακής Μεσογειακής Διατροφής.
  • Αναδιάρθρωση των διαθέσιμων κονδυλίων για την επίτευξη των παραπάνω στόχων.
2. Στον τομέα της έρευνας
  • Σημαντική ενίσχυση της έρευνας στον τομέα της βιολογικής γεωργίας. Πρέπει επιτέλους να κατανοήσουμε ότι η έρευνα για τη βιολογική γεωργία συνιστά έρευνα σε τομέα αιχμής. Εξασφάλιση των απαραίτητων ερευνητικών κονδυλίων από τη ΓΓΕΤ.
  • Δημιουργία εργαστηρίων-τμημάτων βιολογικής γεωργίας στα γεωπονικά πανεπιστήμια της χώρας μας.
  • Πάγωμα κάθε πειραματικής καλλιέργειας μεταλλαγμένων φυτών. Είναι γνωστό ότι οι συγκεκριμένες πειραματικές καλλιέργειες αφ΄ενός μεν δεν απαντούν σε κανένα από τα κρίσιμα ερωτήματα που σχετίζονται με την ασφάλεια των μεταλλαγμένων φυτών και τις πιθανές περιβαλλοντικές τους επιπτώσεις, αφ΄ετέρου δε αποτελούν το πρώτο βήμα για την έγκριση εκτεταμένων καλλιεργειών για εμπορική χρήση.


3. Στον τομέα των ελέγχων και της νομοθεσίας
  • Δημιουργία του απαραίτητου νομοθετικού πλαισίου που θα στηρίζει τις αποφάσεις περιοχών της χώρας να ανακηρυχθούν σε Ζώνες Απαλλαγμένες από Μεταλλαγμένους Οργανισμούς. Παροχή των απαραίτητων τεχνικών συμβουλών και υπηρεσιών.
  • Ανάληψη ευρωπαϊκής πρωτοβουλίας για τη νομική κατοχύρωση της δυνατότητας ανακήρυξης κράτους-μέλους σε ζώνη απαλλαγμένη από μεταλλαγμένους οργανισμούς, τον καθορισμό της αντικειμενικής ευθύνης, του διαχωρισμού των μεταλλαγμένων οργανισμών (και προϊόντων) από τα αντίστοιχα συμβατικά σε όλα τα στάδια της παραγωγικής διαδικασίας.
  • Άμεση δημιουργία των απαραίτητων ελεγκτικών μηχανισμών για το πολλαπλασιαστικό υλικό (εν όψει μάλιστα της νέας καλλιεργητικής περιόδου και με δεδομένα και τα πιο πρόσφατα περιστατικά παράνομης καλλιέργειας μεταλλαγμένου βαμβακιού στην Ελλάδα). Διαπίστευση των εργαστηρίων σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα. Πραγματοποίηση συστηματικών, έγκαιρων ελέγχων και δημοσιοποίηση των αποτελεσμάτων. Καταστροφή των επιμολυσμένων σπορομερίδων.
  • Συστηματικοί έλεγχοι και πιστοποίηση κυρίως σε πρώτες ύλες και δευτερευόντως σε τρόφιμα.
  • Απαγόρευση εισαγωγής/ εμπορίας γενετικού υλικού για το οποίο δεν υπάρχει πιστοποίηση και εργαστηριακή ανάλυση που εξασφαλίζουν ότι δεν προέρχεται από ή δεν περιέχει μεταλλαγμένο γενετικό υλικό (σκοπίμως ή κατά λάθος).
Δεδομένου ότι,
  • τα μεταλλαγμένα ενέχουν ανυπολόγιστους κινδύνους για τη δημόσια υγεία και το περιβάλλον,
  • η συντριπτική πλειοψηφία των Ελλήνων καταναλωτών απορρίπτει τα μεταλλαγμένα,
  • ήδη πολλές Νομαρχίες της χώρας, με ψήφισμά τους, ανακηρύσσουν την επικράτειά τους σε ζώνη απαλλαγμένη από μεταλλαγμένους οργανισμούς,
  • η καλλιέργεια των μεταλλαγμένων οργανισμών θα καταργήσει τη δυνατότητα στροφής στη βιολογική γεωργία και την παραγωγή προϊόντων ποιότητας, η συνέπεια στις όποιες πολιτικές αποφάσεις σας θα κρίνει το κατά πόσο η χώρα μας μπορεί να υλοποιήσει το όραμά της για την αναβίωση της υπαίθρου, την προώθηση ποιοτικών προϊόντων, την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος και της βιοποικιλότητας, την προώθηση της βιολογικής γεωργίας και κτηνοτροφίας στον αντίποδα των διαδοχικών διατροφικών σκανδάλων.
  
      αριθμός επισκεπτών