ΙΩΑΝΝΙΝΑ
ΠΟΛΗ ΧΩΡΙΣ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΕΠΩΝΥΜΙΑΣ
Η Καστροπολιτεία των Ιωαννίνων είναι η μοναδική
στην επικράτεια που σώζεται και διατηρείται μέχρι σήμερα, που είναι
όμως χρονολογικά μεταγενέστερη. Το κάστρο των Ιωαννίνων είναι
αναπόσπαστα συνδεδεμένο με τα πλούσια ιστορικά γεγονότα, κυρίως των
χρόνων της Τουρκοκρατίας.
Ιστορικές μαρτυρίες αναφέρουν ότι το κάστρο
χτίστηκε επί αυτοκράτορος Ιουστινιανού του Α', την ίδια περίπου
εποχή που χτίστηκε και η Αγία Σοφία στην Κωνσταντινούπολη. Στο
κάστρο αυτό που κατ' άλλους ιστορικούς χτίστηκε το 528μ.Χ. και κατ'
άλλους το 552, φιλοξένησε τους μέτοικους της Θεσπρωτίας τους
κατοίκους της Αρχαίας Εύροιας που ζούσαν σαν πρόσφυγες γύρω από την
λίμνη. Ιστορικοί αναφέρουν ότι ο κτίσας το φρούριο αυτοκράτορας
έδωσε και το όνομα στην καστροπολιτεία, χωρίς βεβαίως αυτή η άποψη
να είναι η επικρατέστερη. Η πόλη των Θρύλων και των Παραδόσεων, η
πόλη των Γραμμάτων και των Πνευματικών Πατέρων, αναφέρεται και σαν
Νέα Εύροια η οποία αργότερα μετονομάστηκε σε Ιωάννινα ανάμεσα στο
550 και 850μ.Χ. Κατ’ άλλη εκδοχή το όνομα Ιωάννινα αναφέρεται για
πρώτη φορά το 879μ.Χ. Στην Σύνοδο της Κωνσταντινουπόλεως, στην οποία
έλαβε μέρος και ο επίσκοπος Ζαχαρίας ''εξ Ιωαννίνης''.
Άλλες μαρτυρίες γύρω από την πατρότητα του
ονόματος αναφέρουν ότι η πόλη πήρε το όνομα από την Ιερά Μονή του
Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου στα ερείπια της οποίας έκτισε ο Ασλάν
Πασάς το τζαμί, όπου σήμερα στεγάζεται το Δημοτικό Μουσείο. Ο Άγιος
Ιωάννης, ο Ιωαννίνης, έδωσε το όνομα στην πρώτη συνοικία που
αναπτύχθηκε γύρω από το Μοναστήρι πριν ακόμη κτιστεί το κάστρο στον
τόπο όπου υπήρχε ο Βόρειος προμαχώνας της πόλεως,
ένας ογκωδέστατος βράχος. Στον άλλο προμαχώνα στο Νότιο μέρος, όπου
σώζεται μέχρι σήμερα το Φετιγιέ τζαμί ήταν άλλος χριστιανικός ναός
προς τιμήν του Αρχάγγελου Μιχαήλ.
Πολλές ακόμη μαρτυρίες και παραδόσεις
διεκδικούν την ονομασία της πόλεως των Ιωαννίνων. Μία εκδοχή μη
βάσιμος, επικρατής όμως, αναφέρει ότι η πόλη πήρε το όνομα από τους
ιππότες Ιωαννίτες που κατέλαβαν το φρούριο και κατοίκησαν σ' αυτό.
Ακόμη αναφέρεται ότι το όνομα δόθηκε από τον Ιωάννη Κομνηνό, υιό του
Αλέξη Κομνηνού, ο οποίος ήταν και ο πρώτος οικιστής της πόλεως.
Άλλοι υποστηρίζουν ότι σημαίνουσα κάτοικος της πόλεως, από μεγάλη
οικογένεια που προσέφερε πολλά έδωσε το όνομά της σ' αυτή. Η γυναίκα
ονομάζεται Ιωαννίνη σύζυγος κάποιου Ιωάννου. Βαρύτητα επίσης έχει
και η εκδοχή ότι ιδρυτής της πόλεως ήταν ο Μιχαήλ, ο Άρχοντας της
Ηπείρου, ο οποίος έκτισε πολλούς ναούς και μοναστήρια καθώς και το φρούριο. Τον
Μιχαήλ, ο Μητροπολίτης Ναυπάκτου, στην Μητρόπολη της οποίας υπαγόταν
εκκλησιαστικώς τα Ιωάννινα, ονομάζει αυτόν ''Σωτήρα πολιούχον'' και
τον επαινεί σαν άξιο υιό του σεβαστοκράτορα πατέρα του Ιωάννη. Γι'
αυτό σε ένδειξη τιμής ονομάζει την πόλη Ιωάννινα.
Επίσης διάφοροι ιστορικοί υποστηρίζουν ότι η
ονομασία είναι σλαβική και σχετίζεται με κάποιον Ιωάννη πρώτον
οικιστή άρχοντα της περιοχής.
Έτσι μέχρι και σήμερα δεν γνωρίζουμε επακριβώς
τον χρόνο κτήσεως της πόλεως, καθώς και την ονομασία αυτής. Οι
ιστορικές πληροφορίες είναι ελλιπείς και οι ιστορικές έρευνες των
μελετητών αντιφατικές. Ελπίζουμε στο μέλλον οι ερευνητές να
ανταμειφθούν στις προσπάθειες που καταβάλλουν για την ιστορική
θεώρηση και αφετηρία της πρώτης πόλεως στα ''γρόσια'' και στα
γράμματα.
Βασίλειος Π. Κονιτσιώτης
Γιάννενα 03 Ιουλίου 2008
Σημείωμα σύνταξης: Οι δύο φωτογραφίες είναι από το βιβλίο του Μιχάλη Αράπογλου "Ηπειρος".