Σύγχρονα θέματα
"περιβάλλον"

Παμβώτιδα, η λίμνη των παρανομιών

Καταπατητές κτίζουν πάνω σε μπαζωμένες όχθες,
ενώ τα αστικά και τα γεωργικά απόβλητα χύνονται ανεξέλεγκτα στα νερά της

Αναδημοσίευση από την Καθημερινή 20.10.2006  

Της Λίνας Γιανναρου

Δεν έχουν όρια, κυριολεκτικά και μεταφορικά, αυτά που λαμβάνουν χώρα περιμετρικά της... προστατευόμενης (ως περιοχή Natura) λίμνης των Ιωαννίνων, της όμορφης και με μεγάλη οικολογική αξία Παμβώτιδας. Ο καθορισμός του αιγιαλού (η δόμηση επιτρέπεται στην περιοχή σε απόσταση 100 μ. από τα όριά του) εκκρεμεί από το 1978 και παρότι η Περιφέρεια Ηπείρου ανακοίνωσε ότι το έργο θα ολοκληρωθεί έως το τέλος του χρόνου, κανείς δεν τρέφει την αυταπάτη ότι θα βγουν εκτός νομιμότητος οι οικοδομικοί όγκοι που έχουν ανεγερθεί όλο αυτό το διάστημα δίπλα στο νερό. Μέχρι και πολυσινεμά έχει κτιστεί στις όχθες της λίμνης...

Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Η λίμνη των Ιωαννίνων στην πραγματικότητα «βάλλεται» εδώ και δεκαετίες. Το πρώτο πλήγμα καταγράφηκε τη δεκαετία του ’60, και ήταν η αποξήρανση της λίμνης Λαψίστα, της φυσικής δηλαδή συνέχειας της Παμβώτιδας, προκειμένου να εξασφαλιστούν καλλιεργήσιμες εκτάσεις. Ωστόσο, ακόμη πιο καίρια για τη μετέπειτα υποβάθμιση της λίμνης ήταν η κατασκευή –λίγα χρόνια αργότερα– ενός αναχώματος στην περίμετρό της, πάνω στο νερό. Η αυθαίρετη αυτή οριοθέτηση απομόνωσε τη λίμνη υδρολογικά (δεν επικοινωνεί πια με πολλές πηγές της), ενώ την απέκοψε από ζωτικές της εκτάσεις, οι οποίες ανέρχονται στο 10% της συνολικής λιμναίας επιφάνειας, όπως τα παροδικά πλημμυρισμένα υγρά λιβάδια στα βόρεια (Αμφιθέα-Πέραμα) και τα –πλέον μπαζωμένα– οικόπεδα στα νότια (από τα Ιωάννινα έως την Κατσικά).

Γιατί παρά την ένταξη της Παμβώτιδας στο δίκτυο Natura 2000 και τη σύσταση Φορέα Διαχείρισης, η έλλειψη καθορισμού του αιγιαλού επέτρεψε σε πολλούς να αντιμετωπίζουν τις περιφερειακές αυτές εκτάσεις ως «φιλέτα» προς αξιοποίηση. Και το αντίστροφο βέβαια: η καθυστέρηση της διαδικασίας οριοθέτησης της Παμβώτιδας οφείλεται ακριβώς σε αυτές τις οικιστικές πιέσεις. Σημειώνεται ότι, σύμφωνα με τον νόμο, η οριοθέτηση του αιγιαλού πρέπει να βασιστεί στις παλαιότερες διαθέσιμες αεροφωτογραφίες, που στη συγκεκριμένη περίπτωση είναι του ’45 και φυσικά δείχνουν ότι η λίμνη περιλαμβάνει όλα τα καταπατημένα από ιδιώτες ή παραλίμνιους ΟΤΑ στρέμματα στις όχθες της.

Παράνομα κτίσματα

«Από τότε που υψώθηκε το ανάχωμα, άρχισαν τα μπαζώματα. Ειδικά η νότια πλευρά της λίμνης κτίζεται συνεχώς, “αναπτύσσεται”», λέει στην «Κ» ο αντιπρόεδρος του Φορέα Διαχείρισης κ. Γιάννης Σαΐνης. «Ανεξάρτητα του καθορισμού του αιγιαλού, 100 μέτρα από εκεί που σκάει το κύμα απαγορεύεται η δόμηση. Κι όμως, χτίζουν. Και δεν είναι μόνο ότι παρανομούν. Εκεί που χτίζουν ήταν λίμνη!». Οπως σημειώνει, η οριοθέτηση του αιγιαλού της λίμνης δεν είναι αυτοσκοπός. «Το σημαντικό δεν είναι να γίνει μια οριοθέτηση που να νομιμοποιεί τα παράνομα, αλλά μία οριοθέτηση που θα σώσει τη λίμνη».

Πώς όμως κάποιος μπορεί να κτίσει όταν ακόμη δεν έχει οριστεί ο αιγιαλός; Εδώ, όλα γίνονται. Πριν από δύο χρόνια περίπου, ξεκίνησε η κτηματογράφηση της περιοχής της λίμνης. Οταν το ιδιωτικό γραφείο που πήρε το έργο ολοκλήρωσε την κτηματογράφηση, την ανήρτησε, ως όφειλε, για τυχόν ενστάσεις. Σύμφωνα με καλά πληροφορημένες πηγές, το Τμήμα Δασικών Χαρτογραφήσεων της Διεύθυνσης Δασών Ν. Ιωαννίνων, στο πλαίσιο της δήλωσης περιουσίας Δημοσίου, προχώρησε σε ένσταση γιατί έκταση 600 στρεμμάτων από την πλευρά των Ιωαννίνων έπρεπε να δηλωθεί ως περιουσία του Δημοσίου και όχι ως ιδιωτική, όπως την είχε χαρακτηρίσει το ιδιωτικό γραφείο. Ο τότε γενικός γραμματέας της Περιφέρειας Ηπείρου, ωστόσο, δεν υπέγραψε την ένσταση, με αποτέλεσμα να μη ληφθεί ποτέ υπόψη. Παράλληλα, κι ενώ είχε αρχίσει η κτηματογράφηση, πραγματοποιήθηκε αποχαρακτηρισμός των συγκεκριμένων εκτάσεων από χορτολιβαδικές σε αγροτικές. Ως γνωστόν, τα αγροτικά τεμάχια, με το πέρασμα του χρόνου αποκτούν όρους δόμησης και σταδιακά μπαίνουν στη ζώνη οικισμού...

Πράγματι, σήμερα, το μεγαλύτερο μέρος αυτών των εκτάσεων έχει οικοπεδοποιηθεί. (Μάλιστα, στη νότια πλευρά, η αξία των οικοπέδων φθάνει τα 100.000 ευρώ/στρέμμα!). Ενα από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι η ανέγερση, στην περιοχή Βοτανικός, στο επίμαχο νότιο τμήμα της λίμνης, του πολυκινηματογράφου ODEON από την «Ψυχαγωγική Αναπτυξιακή Τεχνική Α.Ε. Ιωαννίνων» (οι εργασίες κατασκευής άρχισαν το 2003). Μολονότι ο Φορέας Διαχείρισης Λίμνης Παμβώτιδας κατήγγειλε στις αρμόδιες υπηρεσίες ότι η έκδοση της οικοδομικής άδειας ήταν παράνομη, καθώς δεν έχει γίνει καθορισμός του αιγιαλού, όπως ορίζει ο νόμος, ενώ δεν τηρείται καν η απόσταση των 100 μ. από τη λίμνη, ο πολυχώρος λειτουργεί σήμερα κανονικά. Εντύπωση προκαλεί επίσης το γεγονός ότι η καταγγελία που κατέθεσε στον εισαγγελέα η οργάνωση «Πίνδος Περιβαλλοντική» και για τη διαλεύκανση του ιδιοκτησιακού καθεστώτος στις άλλοτε λιμναίες εκτάσεις της Παμβώτιδας, παρέμεινε στο αρχείο.

Προτάσεις των ειδικών

«Αν θέλουμε να λέμε ότι προστατεύουμε τη λίμνη, αυτές οι περιοχές πρέπει να επιστραφούν σε αυτήν», τονίζει ο κ. Σαΐνης. «Δώσαμε περιθώριο για συνεννόηση. Αν δεν υπάρξει, θα κινηθούμε με διαφορετικούς τρόπους». «Προστασία δεν είναι η απορρόφηση κοινοτικών κονδυλίων», επισημαίνει με τη σειρά της στην «Κ» η λέκτορας του Τμήματος Διαχείρισης Περιβάλλοντος και Φυσικών Πόρων του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων κ. Βασιλική Κατή. «Σημαίνει σεβασμό της ζωής, διατήρηση του βιολογικού αποθέματος της λίμνης και αναβάθμιση της ποιότητας ζωής των πολιτών. Αν δεν μπορούμε να τα κάνουμε αυτά, ας απεντάξουμε τη λίμνη από το δίκτυο Natura και ας διαθέσουμε τα κονδύλια αυτά σε άλλες περιοχές μεγάλης οικολογικής αξίας, που μένουν στο περιθώριο».

Τόσο η ίδια όσο και ο κ. Σαΐνης τονίζουν πάντως ότι αξιοποίηση δεν σημαίνει κατ’ ανάγκην δόμηση, ενώ είναι αντίθετοι στην πρόταση ασφαλτόστρωσης του αναχώματος που δρομολογούν οι δήμοι «για την προστασία της λίμνης από τους καταπατητές». «Αυτό θα σημάνει το τέλος των υγρολιβαδικών εκτάσεων», σημειώνει η κ. Κατή. «Μια πρόταση είναι η δημιουργία επισκέψιμου υδροβιολογικού πάρκου, το οποίο θα προστατεύει την ορνιθοπανίδα». «Ολοι οι παραλίμνιοι δήμοι θέλουν να ακολουθήσουν το πρότυπο ανάπτυξης των Ιωαννίνων, με τα τραπεζοκαθίσματα πάνω στη λίμνη. Ε, δεν γίνεται. Δεν αντέχει άλλης μορφής αξιοποίηση η Παμβώτιδα. Δεν μπορεί κάποιος να πιει τον καφέ του στην πόλη και να επισκεφθεί μετά ένα υδροβιολογικό πάρκο;», διερωτάται ο αντιπρόεδρος του Φορέα Διαχείρισης.

Ανυπαρξία αποχέτευσης

Για χρόνιο πρόβλημα, το οποίο όμως οδεύει προς την οριστική του λύση, μέσω του καθορισμού του αιγιαλού, κάνει λόγο μιλώντας στην «Κ» ο υφυπουργός ΠΕΧΩΔΕ κ. Σταύρος Καλογιάννης. «Οπωσδήποτε έχουν γίνει λάθη στο παρελθόν, ωστόσο γίνεται προσπάθεια να σωθεί η Παμβώτιδα, την οποία πρέπει να προστατεύσουμε ως κόρη οφθαλμού». Αλλωστε, επισημαίνει ο ίδιος, δεν είναι μόνο οι οικιστικές πιέσεις που απειλούν τη λίμνη. «Παρά τον μικρό κλήρο, το λεκανοπέδιο Ιωαννίνων καλλιεργείται εντατικά, με αποτέλεσμα μεγάλες ποσότητες φυτοφαρμάκων, λιπασμάτων να καταλήγουν στη λίμνη. Ενα άλλο πρόβλημα είναι η ανυπαρξία δικτύων αποχέτευσης στους παραλίμνιους οικισμούς, που επίσης οδηγεί στην υποβάθμιση του νερού της λίμνης». Οσον αφορά το πρώτο, μερική λύση αναμένεται να δώσει το έργο της αλλαγής του τρόπου άρδευσης στο Λεκανοπέδιο, ύψους 55 εκατ. ευρώ, το οποίο δρομολογεί το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης. «Αλλάζοντας τον τρόπο άρδευσης, θα εξοικονομούμε νερό, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τα λιπάσματα που συμπαρασύρει», τονίζει ο κ. Καλογιάννης. Η δημιουργία επίσης τριτοβάθμιου βιολογικού καθαρισμού στα Ιωάννινα έχει συμβάλλει στην βελτίωση της ποιότητας του νερού στην Παμβώτιδα. «Κατά την ταπεινή μου άποψη, πάντως, η πιο σημαντική παρέμβαση θα είναι η εκπόνηση Ρυθμιστικού Σχεδίου για την πόλη των Ιωαννίνων. Γιατί όπως ξέρουμε, οι πόλεις έχουν την τάση να επεκτείνονται».