ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΟΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΕΣ
του
Κώστα Πύρρου
Με τον όρο Περιβάλλον μπορεί
να νοηθεί το σύνολο των δεδομένων μέσα στα οποία
διαβιώνει ένας οργανισμός ή το κοινωνικό σύνολο, όπου ζει και
αναπτύσσεται κανείς. Επίσης ο τόπος του ή το σύνολο των προσώπων που τον
περιτριγυρίζουν πιο κοντινά (στενό περιβάλλον) ή ευρύτερα.
Αν τώρα γίνεται λόγος για το φυσικό Περιβάλλον θα λέγαμε ότι
είναι το πολύπαθο κατασκεύασμα των υπολοίπων ημερών της Δημιουργίας,
πλην της εβδόμης, που δεινοπαθεί αλύπητα και απειλείται ακόμα και σαν
ύπαρξη, κατά κύριο λόγο από το ‘’δημιούργημα της εβδόμης ημέρας ‘’, τον
άνθρωπο. Καθοριστική είναι η παρέμβαση των
θαυμαστών τεχνολογικών επιτευγμάτων του, που κατατείνουν
αποκλειστικά στην εκμετάλλευση (εντατική στο έπακρο και αλόγιστη) στην
οικονομική, πλουτοπαραγωγική ‘’αξιοποίηση’’, στην λαίμαργη μέχρι
βουλιμίας επιδίωξη του κάκιστα εννοούμενου έστω και υλικού κέρδους.
Για άλλης μορφής κέρδη ας μη
γίνεται λόγος στον καιρό μας
ειδικά.
Αλλά ούτε καν υλικό κέρδος μπορεί να νοηθεί μέσα στις συνθήκες
που δημιουργήθηκαν και στις οποίες καταδικάστηκε να ζει ο σύγχρονος
‘’πολιτισμένος’’ άνθρωπος και να απολαμβάνει τα επιτεύγματά του! Μια
μικροπρόθεσμη, σαν να επίκειται ο κατακλυσμός, μια απελπιστικά
κοντόφθαλμη θεώρηση των πραγμάτων ως τα όρια της μικρόνοιας ή
διαφορετικά μια συμπεριφορά που μοιάζει απόρροια κάποιας διαστροφικής
εμμονής, οδηγεί με όλο πιο έντονους ρυθμούς σε κάτι ασύλληπτο,
που φαντάζει τρομακτικό και απάνθρωπο.
Η αγωνία του ‘’που πάμε’’ γίνεται τώρα αντιληπτή και στον
τελευταίο αφρόντιδα και στον πιο άσχετο.
Κι όμως πριν από λίγα χρόνια, στις μέρες μας ακόμη, άρχισε να
κυριαρχεί με σοβαροφάνεια και σήμερα με καλπάζουσα επιβολή η πρόταση της
εντατικοποίησης της παραγωγής, της μεγιστοποίησης του κέρδους και του
παραμερισμού οποιασδήποτε ευαισθησίας αναφερόμενης στη φύση, στην
ισορροπία και στον σεβασμό των φαινομένων και των στοιχείων, των ρυθμών
και των αναλογιών, που επί αιώνες διέπουν και συντηρούν τον περιβάλλοντα
κόσμο.
Οι κρατούντες, οικονομικά και υπερεξουσιαστικά, όλο και
περισσότερο ισχυροί και μονοπωλούντες τις αποφάσεις για τις τύχες της
ανθρωπότητας, αλλά και του πλανήτη, βυσσοδομούν καταεκμεταλλευόμενοι
μέχρι την τελευταία ικμάδα, τους φυσικούς πόρους, ρυπαίνοντας και
καταστρέφοντας ό,τι καθαρό και
αισθητικά ενδιαφέρον και θαυμαστό.
Οι φόβοι και προβληματισμοί κάποιων αμετανόητων οπαδών της
περιβαλλοντολογικής αγάπης και ευαισθησίας , αλλά ακόμα και της
βιολογικής υποστάσεως και διατηρήσεως του ανθρώπινου
γένους μέρα με τη
μέρα αποδεικνύονται βάσιμοι και σοβαροί.
Το κωμικοτραγικό είναι ότι οι κρατούντες , οι αποφασίζοντες, οι
ελέγχοντες και οι επιβάλλοντες τις αποφάσεις για το μέλλον όλων αυτών
των πελώριων ζητημάτων, εμφανίζονται αξιοθρήνητα γυμνοί και
αποψιλωμένοι, υφιστάμενοι και οι ίδιοι τις βαριές συνέπειες των όσων
ολέθριων απεργάστηκαν για λογαριασμό και σε βάρος των αδύναμων, των
φτωχών και των ........ αγαθών.
Είναι τόσο κραυγαλέα ορισμένα παραδείγματα μεγαλόπνοων
μεθοδεύσεων των κραταιών, που κατέληξαν σε ιστορίες καθημερινής
παραφροσύνης ή απείρου κάλλους.
«Είπεν άφρων εν τη καρδία αυτού....’’ ας ρυπάνουμε το κοντινό
φυσικό περιβάλλον του λεκανοπεδίου της Αττικής, τη θάλασσα(Φαληρικό όρμο
π.χ), την ατμόσφαιρα του Κέντρου και κάποιων ‘’μη προνομιούχων’’
περιοχών της Αθήνας (τσιμινιέρες, εξατμίσεις, θόρυβοι, συνωστισμός,
σκουπίδια και προπαντός τσιμεντοποίηση). Ξορκισμένο αντιοικονομικό και
άχρηστο κάθε πράσινο, λουλούδι και δέντρο. Διευκολύνσεις για προμήθειες
αυτοκινήτων, δύο και τριών σε κάθε οικογένεια, ανοικοδόμηση άναρχη,
κραυγαλέα, αντιανθρώπινη, αλλά κερδοφόρα. Όλες αυτές οι φαεινές ιδέες
και πρακτικές αφορούν στους κοινούς θνητούς της τερατομεγαλούπολης που
φτιάξαμε.
Εμείς οι προύχοντες, οι εύρωστοι οικονομικά είμαστε έξω από αυτές
τις διαδικασίες!
Θα φύγουμε εμείς μακριά, θα κτίσουμε κοντά στις καθαρές ακτές
εμείς (από Γλυφάδα μέχρι Σούνιο), μέσα στις δασωμένες περιοχές
καίγοντας, καταστρέφοντας, μπαζώνοντας (Πεντέλη, Πάρνηθα, Βάρκιζα και
άλλα γνωστά πλουσιοπροάστια).
Πόσο κοντόφθαλμες, κουτοπόνηρες και εξωπραγματικές αποδείχθηκαν,
πολύ σύντομα, αυτές οι
προσδοκίες των αμέσως ‘’περιβαλλόντων’’ μέχρις ασφυξίας το δύσμοιρο
περιβάλλον όλων μας.
Βρώμισαν την ατμόσφαιρα. Το νέφος εξαπλώθηκε παντού και πολλές
φορές με προτιμήσεις στα αριστοκρατικά θεωρούμενα προάστια.
Βρώμισαν τις θάλασσες, όχι μόνο τις κοντινές αλλά και τις πιο
απόμακρες.
Βρώμισαν τους υπόγειους ορίζοντες και γέμισαν παντού με λήμματα ,
με απόβλητα και σκουπίδια, με αποτέλεσμα την αισθητική καταστροφή, που
για αυτούς ίσως είναι και το λιγότερο, αλλά ταυτόχρονα διέστρεψαν και
κατέστρεψαν την ποιότητα, τη γεύση, τη νοστιμάδα και την θρεπτικότητα
των προϊόντων και των καρπών της γης και των παραγώγων τους, πολλές
φορές δε τα κατέστησαν επικίνδυνα για την υγεία.
Έφεραν σε απόγνωση αγρότες, εργαζόμενους, απλούς μέσους ανθρώπους
που χάσαν με τη σειρά τους, τους τόπους τους, την ταπεινή αρχοντιά τους
και εξωθήθηκαν σε χώρους και σε συμπεριφορές που δεν φαντάζονταν,
ανοίκειες, άσχετες με τα βιώματα, τις μνήμες και τις κοινές
προσλαμβάνουσες παραστάσεις τους και σύμφωνες με τις επιταγές της εποχής
και των πατρώνων της.
Φαινόμενα αλλοτρίωσης, εγκληματικότητας, διαστρέβλωσης εννοιών
και λόγου, απόλυτης δυσπιστίας και καχυποψίας και τέλος απόγνωσης ως τα
όρια της αρπαγής και της αυτοδικίας. Στην κορύφωσή τους προκύπτει
τελικά, με σαφή στρέβλωση των αρχών του δικαίου φυσικά, η πολυσυζητημένη
στον καιρό μας (επικαλύπτουσα πολλάκις τις απαράδεκτες αδυναμίες,
εξόφθαλμες αδικίες, κακίες και εγκληματικά σχιζοφρενείς ενέργειες των
δυνατών) έξαρση του φαινομένου της τρομοκρατίας.
Το φαινόμενο αυτό ταυτίζεται με την απόλυτη περιφρόνηση της ζωής
του ανθρώπου, πρωταρχικά σε βάρος της φυσικής ύπαρξης του ίδιου του
τρομοκράτη.
Και απ’ όλους αυτούς βέβαια τους κινδύνους, τις οχλήσεις, τις
απογοητεύσεις, τις ταλαιπωρίες που περιγράφονται παραπάνω
είναι καταφανές ότι δεν πέτυχαν οι ‘’άφρονες ’’ να βγάλουν έξω
τους εαυτούς τους, τις οικογένειες τους, τους φίλους τους(αν έχουν),
τους συνεργάτες τους.
Κι αυτοί αναπνέουν τον ίδιο μολυσμένο αέρα, κι αν αυτοί
κινδυνεύουν από τις μολύνσεις του περιβάλλοντος, και αυτοί ψάχνουν να
βρουν καθαρές θάλασσες, κι αυτοί θέλουν ώρες για να μετακινηθούν, έστω
κι αν διαθέτουν υπερπολυτελή αυτοκίνητα, κι αυτοί πλήττονται από τις
αρρώστιες της εποχής, κι αυτοί ανησυχούν και φοβούνται την
εγκληματικότητα, κι αυτοί λαχταρούν και τρέμουν, ίσως μάλιστα περσότερο,
απ’ τις συνέπειες της τρομοκρατίας και ούτω καθ’ εξής, που λέγαμε
κάποτε!
Όμως απ’ όλα αυτά προέκυψε πλούτος,
υπεραξίες, υπερκαταναλωτισμός, αγαθά του τεχνικού πολιτισμού, αλλά και
απαιτήσεις , πολλές και τελικά χωρίς ικανοποίηση απαιτήσεις, και ανάγκες
για περισσότερη απασχόληση.
Ο
ελεύθερος χρόνος για σκέψη, για ψυχική εξισορρόπηση, για εκλογίκευση και
κατά το δυνατόν εξύψωση της στάσης μας απέναντι στη ζωή , κατάντησε
αγαθό ’’εν ανεπαρκεία’’.
Οι ικανοποιήσεις που επί αιώνες συνόδευαν
τον άνθρωπο και τον ανακούφιζαν σωματικά, πνευματικά και ψυχικά
κοντεύουν να ξεχαστούν, αφού πολλές προηγουμένως έγιναν ανεφάρμοστες και
αδύνατες μέσα στον νέο τρόπο ζωής.
Τώρα έχουμε άλλες βλέψεις, άλλες αξίες,
άλλες επιδιώξεις, που όμως δεν προχωράνε και πολλές φορές τον φραγμό σε
αυτά τον βάζουν ακαταμάχητο τα στοιχεία της λεηλατημένης φύσης. Οι
κραυγές αλαζονείας του σύγχρονου ανθρώπου χάνονται μέσα στους τριγμούς
και τον ορυμαγδό των αρχών, των αξιών, των ηθών και των εθίμων που
καταρρέουν. Ο άνθρωπος αξιώνει να γίνει θεός, με την έννοια της
παντοδυναμίας, χωρίς προηγούμενα να γνωρίζει, ούτε και να θέλει να
μάθει, ακόμη και τα βασικά λοιπά στοιχεία του θείου πέρα από αυτή.
Ο τρομερός 20ος αιώνας μας
φόρτωσε ένα σωρό τεχνολογικές και άλλες αφάνταστης έκτασης γνώσεις,
παραμέρισε όμως καθοριστικά την άλλη ουσιώδη για πολλούς παράμετρο της
ποιοτικής βελτίωσης και παράλληλης προόδου του πνεύματος, της ίδιας της
ψυχής, για να μιλήσουμε με όρους γενικά εύχρηστους και κατανοητούς.
Χρήμα και εξουσία τα αποκλειστικοποιημένα
εφόδια της τρέχουσας σύγχρονης επιτυχίας.
Γιατί τα ανακατεύουμε θα πείτε όλα αυτά
μαζί;
Η
αίσθησή μου απαντάει πώς είναι δυστυχώς αλληλένδετα όλα αυτά και πώς
έχουν περιπλακεί σαν ένας καινούργιος γόρδιος δεσμός.
Ελάχιστες παραμέτρους του ζητήματος
θίξαμε, όσο ο χώρος και η ψυχική αντοχή μας επιτρέπει.
Ας σταθούμε εδώ. Η εικόνα που προκύπτει
ατυχώς είναι ζοφερή και καταλυτική. Εωσφορική οίηση και τραγική ευήθεια.
Κι όμως η φύση δεν έδειξε μέσα στους
αιώνες ότι μπορεί να ελεγχθεί, να αχθεί και φερθεί από τους
μαθητευόμενους μάγους του καιρού μας, πολύ περισσότερο να εξαφανισθεί.
Αλλά ούτε και να κοροϊδεύουμε μπορούμε
χωρίς κόστος μαζί της.
Συνέδρια, Συνθήκες, πρωτόκολλα,
διαδηλώσεις σε παγκόσμιο μάλιστα επίπεδο ( Ρίο, Κιότο κ.λ.π.). Λόγια
πολλά και πράξεις ελάχιστες.
Εκείνοι που βασικά ευθύνονται για την
ρύπανση, εκείνα τα κράτη που ουσιαστικά δημιουργούν τις λεγόμενες
συνθήκες θερμοκηπίου, τα πιο πολλά από τα μεγάλα κράτη με πρωτοπόρο την
υπερδύναμη Αμερική, κόπτονται μεν θεωρητικά, όπως και σε πολλά άλλα
προβλήματα, αρνούνται όμως να συμπράξουν και να συνυπογράψουν
αναλαμβάνοντας σχετικές δεσμεύσεις για το περιβάλλον και προβάλλοντας
μεθοδεύσεις εμφανώς πονηρές για δήθεν ‘’αειφόρους αναπτύξεις’’ και άλλα
‘’παρόμοια ηχηρά’’.
Θέλουμε να πιστεύουμε ότι η αλήθεια
μακροπρόθεσμα επιβάλλεται της υποκρισίας, η φύση επικρατεί και
θριαμβεύει έναντι των διαφόρων «παρά φύσιν» που είτε απροκάλυπτα
βυσσοδομούν σε βάρος της, είτε ύπουλα εμφανίζονται σαν αυτόκλητοι
‘’προστάτες ‘’.
Όμως, όσο μας πέφτει λόγος, και ίσως είναι
περισσότερος από όσο νομίζουμε,
ας γρηγορούμε, όχι
προσευχόμενοι απλώς, αλλά αντιδρώντας και παλεύοντας για τα μελλούμενα
και τις μελλούμενες γενιές.
Κώστας Αρ. Πύρρος